کم شنوایی شغلی یک مشکل پنهان است که بسیاری از کارکنان صنعتی و افرادی که در محیط های پر سر و صدا کار می کنند با آن روبرو هستند. این اختلال ممکن است به مرور زمان باعث افت شنوایی دائمی و زنگ گوش شود. در ادامه با سمعک نیوساند همراه باشید تا با علل، علائم و روش های پیشگیری و درمان افت شنوایی شغلی آشنا شوید.
کم شنوایی شغلی چگونه ایجاد می شود؟
در گوش داخلی ما سلول هایی به نام سلول های مویی قرار دارند که وظیفه دریافت امواج صوتی و انتقال آن به عصب شنوایی را بر عهده دارند. زمانی که گوش برای مدت طولانی در معرض سر و صدای شدید قرار می گیرد، این سلول ها آسیب می بینند و توانایی دریافت صدا را از دست می دهند و کم شنوایی شغلی رخ می دهد.
نکته مهم این است که سلول های شنوایی آسیب دیده ترمیم نمی شوند. به همین دلیل پیشگیری، مهم ترین راه کنترل افت شنوایی شغلی است.
از مهم ترین دلایل کاهش شنوایی شغلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرار گرفتن در معرض صدای شدید در محیط کار؛
- استفاده نکردن از گوشی های محافظ در محیط های پر سر و صدا؛
- کار طولانی مدت با دستگاه های صنعتی؛
- قرار گرفتن در معرض انفجار یا صدای ناگهانی؛
- وارد شدن فشار زیاد به گوش به دلیل ارتعاش یا لرزش مداوم؛
کارکنان چه مشاغلی بیشتر در معرض کم شنوایی شغلی هستند؟
متاسفانه بسیاری از مشاغل صنعتی و خدماتی خطر بالایی برای شنوایی ایجاد می کنند. افرادی که در مشاغل زیر فعالیت می کنند، بیشتر در معرض کاهش شنوایی شغلی هستند:
- کارگران کارخانه ها و کارگاه های صنعتی؛
- تکنسین های تاسیسات و نیروگاه ها؛
- اپراتورهای ماشین آلات سنگین؛
- کارکنان فرودگاه و رمپ پرواز؛
- رانندگان ماشین های سنگین؛
- نیروهای نظامی و پلیس؛
- کارگران معادن؛
- نجارها، آهنگران و جوشکارها؛
- کارکنان تالارهای کنسرت، سالن های موسیقی و دی جی ها؛
علائم کم شنوایی شغلی چیست؟
علائم افت شنوایی به صورت تدریجی ظاهر می شود. به همین دلیل بسیاری از افراد در ابتدا متوجه نمی شوند که دچار مشکل شنوایی شده اند.
مهم ترین علائم عبارتند از:
- سخت شنیدن صداهای آرام؛
- نیاز به افزایش صدای تلویزیون یا موبایل؛
- شنیدن صداها به صورت مبهم یا خفه؛
- مشکل در درک گفتار در اماکن شلوغ؛
- زنگ گوش (تینیتوس)؛
- احساس فشار یا سنگینی در گوش؛
- خستگی هنگام گوش دادن به صحبت دیگران؛
توجه: در صورت نادیده گرفتن این علائم، کم شنوایی می تواند پیشرفت کند و دائمی شود.
تشخیص کم شنوایی شغلی چگونه انجام می شود؟
تشخیص دقیق کاهش شنوایی شغلی، نیازمند بررسی های تخصصی توسط شنوایی سنج یا متخصص گوش و حلق و بینی است. این تشخیص معمولاً در چند مرحله انجام می شود تا پزشک بتواند علت دقیق مشکل و شدت آن را مشخص کند.
بررسی شغل بیمار و میزان مواجهه با صدا
اولین مرحله، جمع آوری اطلاعات دقیق درباره محیط کاری و میزان مواجهه با صدا است. پزشک یا شنوایی سنج از شما سوال می کند:
- شغلتان چیست؟
- در محیط کار چه میزان صدا وجود دارد و شدت آن چقدر است؟
- چه مدت در روز یا هفته در معرض این صدا هستید؟
- آیا از محافظ شنوایی استفاده می کنید و چگونه؟
- سابقه بیماری های گوش، عفونت یا زنگ گوش دارید؟
این مرحله بسیار مهم است، زیرا کم شنوایی شغلی معمولا تدریجی ایجاد می شود و بررسی میزان مواجهه با صدا کمک می کند پیشرفت آسیب شنوایی بهتر ارزیابی شود.
معاینه گوش
در مرحله دوم، پزشک گوش داخلی، مجرا و پرده گوش را معاینه می کند. هدف از این معاینه، اطمینان از نبود مشکلاتی اعم از جرم گوش، عفونت گوش میانی یا خارجی و مشکلات ساختاری پرده گوش یا استخوانچه ها است که ممکن است شنوایی را تحت تاثیر قرار دهند.
این معاینه معمولا با استفاده از اتوسکوپ انجام می شود و پزشک می تواند با دقت بررسی کند که آیا مشکلات فیزیکی باعث کاهش شنوایی شده اند یا خیر.
انجام تست شنوایی (ادیومتری)
ادیومتری اصلی ترین و دقیق ترین روش تشخیص افت شنوایی شغلی است. در این تست، شنوایی سنج صداهایی با فرکانس ها و شدت های مختلف را به گوش فرد می فرستد و بیمار باید نشان دهد صدا را می شنود یا خیر.
تست ادیومتری اطلاعات زیر را به پزشک می دهد:
- کم شنوایی در هر گوش چقدر است؟
- کدام فرکانس ها بیشتر آسیب دیده اند؟ (معمولاً فرکانس های بالا اولین نشانه آسیب هستند)
- کم شنوایی یک طرفه است یا دو طرفه؟
شایان ذکر است که تست شنوایی بدون درد است و معمولا ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد.
تست گفتار
در این مرحله، توانایی شما در درک گفتار و کلمات ارزیابی می شود. این تست مخصوصا برای افرادی مهم است که در محیط های شلوغ کار می کنند و ممکن است صداهای پس زمینه باعث مشکل شنیداری شود.
در این تست از فرد خواسته می شود تا:
- کلمات یا جملاتی را تکرار کند.
- میزان درک بیمار در صداهای ضعیف یا متوسط بررسی می شود.
- توانایی فهم گفتار در محیط شلوغ ارزیابی می شود.
نتایج این تست به پزشک کمک می کند بهترین روش درمان یا تقویت شنوایی را انتخاب کند.
تست های تکمیلی
اگر نتیجه تست های اولیه نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد، پزشک ممکن است از تست های تکمیلی زیر استفاده کند:
- OAE (پاسخ های صوتی گوش داخلی): بررسی سلامت سلول های مویی گوش داخلی و تشخیص آسیب اولیه
- ABR (تست عملکرد عصب شنوایی): بررسی عملکرد مسیر عصبی از گوش داخلی تا مغز
- تست های تصویربرداری: در موارد مشکوک به مشکلات ساختاری یا تومور
این تست ها کمک می کنند حتی آسیب های اولیه و مخفی شناسایی شوند و درمان سریع تر آغاز شود.
انواع کم شنوایی شغلی
کم شنوایی شغلی می تواند به دو نوع اصلی تقسیم شود که هر کدام ویژگی ها و پیامدهای متفاوتی دارند. شناخت نوع کاهش شنوایی شغلی به پزشک کمک می کند بهترین روش پیشگیری و درمان را انتخاب کند.
1.کم شنوایی حسی عصبی
کم شنوایی حسی عصبی، شایع ترین شکل افت شنوایی شغلی است و به دلیل آسیب دائمی سلول های مویی گوش داخلی ایجاد می شود.
از جمله ویژگی های کم شنوایی حسی عصبی عبارتند از:
- معمولا افت شنوایی دائمی و غیرقابل بازگشت است.
- ابتدا بر فرکانس های بالا تاثیر می گذارد و ممکن است درک صداهای بم تا مدتی سالم باقی بماند.
- افراد معمولا در ابتدا متوجه کاهش شنوایی نمی شوند و بعد از مدتی نیاز به افزایش صدای تلویزیون، موبایل یا محیط های کاری پیدا می کنند.
- اغلب با زنگ گوش (تینیتوس) همراه است.
علت اصلی این نوع کم شنوایی، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صداهای بلند و مداوم است، مانند کار در کارخانه، فرودگاه، معادن یا با ماشین آلات صنعتی.
توصیه: به دلیل اینکه، آسیب سلول های گوش داخلی برگشت ناپذیر است، استفاده از محافظ شنوایی، کاهش زمان مواجهه با صدا و تست شنوایی منظم اهمیت بالایی دارد.
2.کم شنوایی موقت القا شده با صدا
این نوع کم شنوایی معمولا موقت و گذرا است و پس از چند ساعت یا چند روز شنوایی فرد به حالت طبیعی بازمی گردد.
ویژگی های این نوع کم شنوایی عبارتند از:
- شنوایی بعد از چند ساعت یا یک روز استراحت دوباره طبیعی می شود.
- ممکن است فرد احساس کند صداها خفه یا مبهم شنیده می شوند.
- اغلب بعد از قرار گرفتن کوتاه مدت در محیط های بسیار پر سر و صدا رخ می دهد، مثل کنسرت، انفجار، یا کار با ماشین آلات صنعتی بدون محافظ.
نکته مهم: اگر این مواجهه با صدای بلند به صورت مکرر و طولانی مدت تکرار شود، ممکن است باعث ایجاد کم شنوایی حسی عصبی دائمی شود.
درمان کم شنوایی شغلی
درمان کم شنوایی شغلی به شدت آسیب بستگی دارد. اگر آسیب دائمی باشد، سلول های شنوایی گوش داخلی قادر به بازسازی نیستند، اما روش هایی وجود دارد که می تواند به فرد کمک کند بهتر بشنود و کیفیت زندگی روزمره و کاری حفظ شود.
استفاده از سمعک
سمعک یکی از اصلی ترین و موثرترین روش ها برای افرادی است که دچار کم شنوایی دائمی شده اند.
ویژگی ها و فواید سمعک:
- صداها را تقویت می کند و باعث می شود گفتار و صداهای محیط واضح تر شنیده شوند.
- توانایی درک مکالمه در محیط های شلوغ را افزایش می دهد.
- سمعک های هوشمند و دیجیتال قابلیت اتصال به تلفن، تلویزیون و دستگاه های دیجیتال را دارند.
- استفاده منظم و تنظیم صحیح توسط شنوایی سنج باعث می شود مغز راحت تر صداها را پردازش کند.
توجه: سمعک سلول های آسیب دیده را ترمیم نمی کند، اما توانایی شنیدن و تعامل اجتماعی را به طور قابل توجهی بهبود می دهد.
درمان زنگ گوش (تینیتوس)
زنگ گوش یا تینیتوس یکی از علائم رایج کم شنوایی شغلی است. درمان این مشکل معمولا شامل چند روش ترکیبی است:
- دستگاه های نویز تراپی: صداهای آرام و خفیف تولید می کنند تا صداهای زنگ گوش کمتر احساس شوند.
- مشاوره شنوایی: تکنیک هایی برای تطبیق مغز با صداهای زنگ گوش و کاهش استرس ناشی از آن.
- مدیریت استرس و خواب: کاهش فشار روانی و بهبود کیفیت خواب تاثیر زیادی روی کاهش شدت زنگ گوش دارد.
این درمان ها بیشتر برای کنترل و کاهش علائم موثر هستند و معمولا باعث از بین رفتن کامل زنگ گوش نمی شوند.
توانبخشی شنوایی
توانبخشی شنوایی مجموعه ای از تمرین ها و روش ها است که به مغز کمک می کند درک گفتار و صداها را بهتر انجام دهد.
تمرین های توانبخشی شامل موارد زیر است:
- گوش دادن هدفمند به گفتار در محیط های شلوغ؛
- تمرینات تشخیص صداهای مختلف در فرکانس های بالا و پایین؛
- آموزش نحوه خواندن لب و استفاده از نشانه های بصری هنگام مکالمه؛
توانبخشی شنوایی مخصوصا برای افرادی مفید است که سمعک استفاده می کنند یا تازه دچار کم شنوایی شغلی شده اند.
درمان مشکلات همراه
در برخی افراد، کاهش شنوایی شغلی ممکن است با مشکلات دیگری مثل التهاب گوش، عفونت یا جرم گوش همراه باشد. درمان این مشکلات به صورت جداگانه انجام می شود:
- تخلیه جرم گوش و تمیز کردن مجرای گوش توسط شنوایی سنج یا متخصص گوش؛
- استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک مانند آنتی بیوتیک یا قطره گوش برای درمان عفونت یا التهاب گوش؛
رفع این مشکلات می تواند باعث بهبود نسبی شنوایی و کاهش علائم شود.
روش های پیشگیری از کم شنوایی شغلی
مهم ترین بخش کنترل این بیماری، پیشگیری است. رعایت نکات زیر به شدت خطر کم شنوایی را کاهش می دهد:
- استفاده از محافظ شنوایی: گوشی های صداگیر، هدفون های صنعتی و گوشی های فومی ساده، بهترین محافظت را ایجاد می کنند.
- کاهش مدت مواجهه با صدا: استراحت های کوتاه بین کار و دور شدن از محل سر و صدا بسیار موثر است.
- سرویس و نگهداری دستگاه های صنعتی: ماشین های فرسوده صدای بیشتری تولید می کنند.
- اندازه گیری مداوم صدای محیط: کارفرمایان باید شدت صدا را به صورت دوره ای اندازه گیری کنند.
- تست شنوایی منظم: تمام افراد در معرض صدا باید سالانه از تست شنوایی استفاده کنند تا هرگونه آسیب زود تشخیص داده شود.
- آموزش کارکنان: آگاهی از خطر و روش های صحیح استفاده از محافظ شنوایی بسیار مهم است.
بیشتر بخوانید : بهترین سمعک برای وزوزگوش چیست ؟
نتیجه گیری
کم شنوایی شغلی یک مشکل جدی اما قابل پیشگیری است. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صداهای بلند می تواند به سلول های شنوایی آسیب دائمی وارد کند. شناخت علائم، استفاده از محافظ شنوایی و انجام تست های دوره ای بهترین راه جلوگیری از این مشکل هستند.
اگر در محیط پر سر و صدا کار می کنید و علائم کم شنوایی یا زنگ گوش را تجربه کرده اید، بهتر است هرچه زودتر به شنوایی سنج یا متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید تا از پیشرفت آسیب جلوگیری شود.
سوالات متداول
افت شنوایی شغلی که به دلیل آسیب دائمی سلول های گوش داخلی ایجاد شده باشد، معمولا قابل بازگشت نیست. اما با استفاده از سمعک، توانبخشی شنوایی و کنترل زنگ گوش می توان شنوایی را تقویت کرد و کیفیت زندگی را بهبود داد.
بله، کاهش شنوایی شغلی معمولا دو طرفه و متقارن است، زیرا هر دو گوش در معرض صدای بلند محیط کار قرار می گیرند. با این حال شدت آسیب ممکن است در هر گوش کمی متفاوت باشد.
کارگران کارخانه و کارگاه های صنعتی، رانندگان ماشین های سنگین، کارکنان فرودگاه، نجارها، جوشکارها و نیروهای نظامی بیشتر در معرض افت شنوایی شغلی قرار دارند.
