برخلاف تصور اکثر افراد همیشه برای درمان کم شنوایی نیاز به سمعک نیست. امروزه پزشکان با روش های مختلف درمان کم شنوایی بدون سمعک اعم از روش های دارویی، سلول درمانی، ژن درمانی، جراحی های دقیق، توانبخشی شنوایی و … می توانند به افرادی که سال ها مشکل شنوایی داشته اند، شنوایی دوباره را هدیه دهند.
اگر شما هم به دنبال روش های درمان کم شنوایی بدون نیاز به سمعک هستید، این مقاله دقیقاً برای شماست.
کم شنوایی چیست و چرا رخ می دهد؟
کم شنوایی یا افت شنوایی می تواند در یک یا هر دو گوش رخ دهد. این اختلال ممکن است در هر سنی به صورت تدریجی یا ناگهانی رخ دهد. از جمله مهم ترین دلایل کم شنوایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن و پیری گوش (پرس بیکوزیس)؛
- آسیب به گوش داخلی یا عصبی ناشی از صداهای بلند؛
- عفونت های گوش میانی یا داخلی؛
- بیماری های ژنتیکی یا مادرزادی؛
- تجمع جرم یا موم در گوش؛
- مصرف برخی داروهای کم شنوایی (اتو توکسیک)؛
- مشکلات عروقی یا دیابت؛
بررسی علت دقیق کم شنوایی توسط متخصص گوش و حلق و بینی یا متخصص شنوایی سنجی برای انتخاب روش درمان غیر سمعکی بسیار مهم است.
انواع کم شنوایی
قبل از اینکه با روش های درمان کم شنوایی بدون سمعک آشنا شوید، بهتر است ابتدا با انواع کم شنوایی آشنا شوید؛ زیرا این نوعِ کم شنوایی است که می تواند شیوه درمان را هم تعیین کند.
انواع کم شنوایی به سه دسته زیر تقسیم می شود که عبارتند از:
1.کم شنوایی هدایتی
کم شنوایی هدایتی به دلیل اختلال در عملکرد گوش خارجی یا میانی ایجاد می شود و مانع انتقال صدا به گوش داخلی می شود.
از جمله دلایل رایج این نوع کم شنوایی می توان به عفونت گوش میانی، تجمع جرم گوش، پارگی پرده گوش یا مشکلات استخوانچه های گوش اشاره کرد.
2.کم شنوایی حسی عصبی
این نوع کم شنوایی به دلیل آسیب سلول های شنوایی در گوش داخلی یا عصب شنوایی رخ می دهد. کم شنوایی حسی عصبی اصولا دائمی است و با بالا رفتن سن، آسیب صوتی یا بیماری های ویروسی رخ می دهد.
3.کم شنوایی ترکیبی
در صورتی که فرد هم به کم شنوایی هدایتی و هم به کم شنوایی حسی عصبی مبتلا باشد، به آن کم شنوایی ترکیبی گفته می شود و درمان آن ممکن است نیاز به چند روش همزمان داشته باشد.
روش های درمان کم شنوایی بدون سمعک
با اینکه سمعک یکی از رایج ترین روش های درمان کم شنوایی است اما روش های متنوعی نیز برای درمان کم شنوایی بدون نیاز به سمعک وجود دارد.
درمان های غیرسمعکی بسته به نوع و شدت شنوایی متفاوت هستند که در ادامه درباره هر کدام از این این روش های درمانی صحبت کرده ایم.
1. درمان کم شنوایی با یک تزریق یا داروی خوراکی
یکی از موثرترین و رایج ترین روش های درمان کم شنوایی بدون سمعک، درمان دارویی است.
درمان کم شنوایی با یک تزریق یا داروی خوراکی در صورت کم شنوایی ناگهانی و التهابی می تواند موثر باشد. این نوع کم شنوایی معمولا وقتی که جریان خون یا عملکرد سلول های مویی گوش داخلی به دلایل مختلف اعم از ویروس ها، اختلال ایمنی بدن یا استرس شدید مختلف می شود، رخ می دهد. در این حالت، پزشک معمولاً از داروهای استروئیدی (مانند پردنیزولون) برای کاهش التهاب و بازگرداندن عملکرد عصب شنوایی استفاده می کند.
تزریق دارو به صورت سیستمیک (خوراکی یا تزریقی در عضله) یا به شکل تزریق مستقیم در گوش میانی انجام می شود که به آن تزریق داخل تمپان گفته می شود. به کمک این روش دارو به صورت مستقیم به سلول های شنوایی گوش داخلی می رسند و عوارض سیستمیک بدن را به حداقل ممکن می رساند.
در صورتی که کم شنوایی شما بیش از 7 روز طول بکشد و برای درمان اقدام نکنید، به دلیل از بین رفتن سلول های شنوایی، احتمال اینکه امکان درمان کم شنوایی با یک تزریق، وجود داشته باشد بسیار کم است.
2. تخلیه جرم و شستشوی گوش
یکی از دلایل شایع کاهش شنوایی موقت، تجمع جرم در گوش است که بسیاری از افراد بدون آگاهی، با استفاده از گوش پاک کن یا وسایل نوک تیز وضعیت را بدتر می کنند.
جرم گوش یک ماده طبیعی برای محافظت از ورود باکتری، گرد و خاک، آب و یا حتی حشرات به داخل گوش است. اما در صورت تولید بیش از حد آن، باعث مسدود شدن مجرای گوش و افت شنوایی می شود.
در صورت تجمع جرم در گوش، فرد احساساتی مثل سنگینی گوش، وزوز گوش یا حتی درد در گوش را تجربه می کند. در این صورت بهترین روش درمان کم شنوایی بدون سمعک شستشوی گوش توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا شنوایی شناس است.
افرادی که به طور مداوم دچار جرم گوش می شوند، رعایت بهداشت گوش، پرهیز از فرو کردن اجسام در گوش و استفاده گاه به گاه از قطره نرم کننده جرم گوش می تواند مؤثر باشد. پس از تخلیه کامل جرم، شنوایی معمولاً به حالت طبیعی بازمی گردد و نیاز به سمعک یا درمان دارویی نخواهد بود.
3. جراحی گوش میانی و داخلی
یکی دیگر از روش های درمان کم شنوایی بدون سمعک، جراحی برای درمان کم شنوایی هدایتی است.
کم شنوایی هدایتی که به معنای عدم انتقال صدا از گوش خارجی به گوش داخلی است معمولا به دلیل پارگی پرده گوش، آسیب ناشی از عفونت مزمن و چسبندگی استخوانچه ها رخ می دهد.
در صورت پارگی پرده گوش، جراح با انجام عمل تمپانوپلاستی، اقدام به ترمیم پرده گوش می کند تا مسیر انتقال صدا دوباره برقرار شود.
بیمارانی که استخوانچه های گوش دچار آسیب شده باشند، به کمک پروتزهای کوچک یا جراحی اوسیکولوپلاستی (بازسازی استخوانچه ها) می توان کم شنوایی را درمان کرد.
بیماران مبتلا به اتواسکلروز نیز جراحی تعویض استخوان رکابی (استاپدکتومی) می تواند باعث بازگشت شنوایی شود.
برخی موارد که آسیب به گوش داخلی وارد شده است به کمک جراحی های پیشرفته مانند ایمپلنت گوش میانی یا حلزون مصنوعی می توان کری یا ناشنوایی را درمان کرد.
میزان موفقیت جراحی به شدت آسیب، نوع بیماری و تجربه جراح بستگی دارد. رعایت مراقبت های پس از عمل، پرهیز از ورود آب به گوش و مراجعه منظم برای بررسی نتایج از نکات مهم در موفقیت درمان جراحی است.
4. درمان بیماری های زمینه ای
در برخی مواقع کم شنوایی به دلیل آسیب مستقیم به گوش نیست، بلکه به دلیل بیماری های زمینه ای مثل فشار خون بالا، دیابت، اختلالات تیروئید و چربی خون بالا است.
این بیماری ها به مویرگ های ظریف گوش داخلی آسیب وارد می کنند و با ایجاد اختلال در جریان خون منجر به از بین رفتن سلول های شنوایی می شوند. برای مثال، دیابت، باعث بالا رفتن قند خون و آسیب تدریجی به عصب شنوایی می شود. فشار خون بالا نیز منجر به افزایش فشار در رگ های خونی گوش داخلی می شود که منجر به کاهش حساسیت سلول های مویی گوش می شود. در این شرایط درمان کم شنوایی بدون سمعک انجام می شود و باید بر روی کنترل و درمان بیماری های زمینه ای خود تمرکز داشته باشید.
تغییر سبک زندگی، رعایت رژیم غذایی سالم، مصرف داروهای تجویز شده و چکاپ منظم در کنار پیگیری شنوایی سنجی نقش مهمی در جلوگیری از تشدید این شرایط دارد.
در برخی موارد، با کنترل بیماری اصلی، بخشی از شنوایی از دست رفته بازمی گردد. بنابراین مراجعه به پزشک متخصص و بررسی سلامت عمومی بدن برای درمان کم شنوایی بدون سمعک ضروری است.
5. تمرینات شنوایی و توانبخشی
یکی از روش های نوین و علمی برای درمان کم شنوایی خفیف تا متوسط توانبخشی شنوایی است. به کمک این تمرینات بدون نیاز به سمعک، جراحی و روش های درمانی تهاجمی می توان شنوایی را دوباره بازگرداند.
این تمرینات با هدف تقویت مهارت های شنیداری و افزایش توان مغز در پردازش صداها طراحی شده اند. برخلاف سمعک که صرفاً صدا را تقویت می کند، تمرینات شنوایی به مغز آموزش می دهد صداها را بهتر تشخیص دهد.
تمرینات شنوایی شامل گوش دادن به صداهای خاص در محیط های مختلف، تمرکز بر گفتار در حضور نویز، تکرار کلمات شنیده شده و تمرینات نرم افزاری هستند.
بهترین کلینیک های شنوایی سنجی از نرم افزارهای تخصصی برای ارزیابی و برنامه ریزی جلسات تمرینی استفاده می کنند.
توانبخشی شنوایی بیشتر برای افرادی که دچار کم شنوایی عصبی خفیف هستند یا پس از درمان دارویی بهبود نسبی یافته اند، بسیار مفید است.
شایان ذکر است که در این روش درمان کم شنوایی بدون سمعک، استمرار تمرینات روزانه و همکاری بیمار نقش تعیین کننده ای در نتایج دارد.
6. درمان کم شنوایی با سلول بنیادی
جدیدترین خبر درمان کم شنوایی بدون سمعک، کمک گرفتن از سلول های بنیادی است. در این روش، سلول های بنیادی که توانایی تبدیل شدن به انواع سلول های بدن را دارند، برای بازسازی سلول های آسیب دیده گوش داخلی مورد استفاده قرار می گیرند. سلول های مویی گوش داخلی نقش حیاتی در انتقال صدا به عصب شنوایی دارند و در صورت آسیب، معمولاً بازسازی نمی شوند. اما سلول درمانی می تواند این روند را تغییر دهد.
در مطالعات جدید، تزریق سلول های بنیادی به حلزون گوش (کُخلیا) منجر به بازسازی سلول های مویی و بهبود شنوایی در بیماران با کم شنوایی حسی عصبی شده است. این روش هنوز در مرحله تحقیقاتی است، اما نتایج آن بسیار امیدوارکننده بوده و می تواند در آینده جایگزینی برای سمعک یا کاشت حلزون شود. مهم ترین چالش در این درمان، کنترل رشد و تمایز صحیح سلول های بنیادی و اطمینان از ایمنی بلندمدت آن است.
7. درمان کم شنوایی با ژن درمانی
ژن درمانی یکی از پیشرفته ترین روش های تحقیقاتی برای درمان کم شنوایی ارثی و مادرزادی است. در این روش، ژن های معیوبی که باعث تخریب سلول های شنوایی شده اند، با نسخه سالم آن جایگزین می شوند. ژن سالم از طریق ویروس های اصلاح شده به سلول های هدف گوش داخلی منتقل می شود تا عملکرد طبیعی شنوایی بازیابی شود.
تحقیقات روی حیوانات و انسان های داوطلب نشان داده که ژن درمانی می تواند به بهبود قابل توجه شنوایی در افرادی که دچار نقص ژنتیکی خاص هستند منجر شود.
این روش برای کودکانی که از بدو تولد ناشنوا بوده اند، امیدی بزرگ محسوب می شود. هرچند هنوز به مرحله تجاری نرسیده، اما آینده ژن درمانی در حوزه گوش و شنوایی بسیار روشن است و ممکن است در سال های آینده بهترین روش درمان کم شنوایی بدون سمعک باشد.
8. درمان کم شنوایی با سلول درمانی
سلول درمانی شباهت زیادی به درمان با سلول بنیادی دارد، اما در این روش از سلول های خاصی که از بدن خود فرد یا از منابع دیگر استخراج می شوند، برای بازسازی بافت های آسیب دیده گوش استفاده می شود. این سلول ها می توانند به بازسازی عصب شنوایی و سلول های مویی کمک کنند.
یکی از مزیت های سلول درمانی، کاهش احتمال پس زدن سلول ها توسط بدن است، چون معمولاً از سلول های خود بیمار استفاده می شود. همچنین این روش نسبت به پیوندهای بافتی تهاجم کمتری دارد. تحقیقات اولیه نشان داده اند که تزریق سلول های ترمیمی می تواند به بهبود تدریجی شنوایی در بیماران با کم شنوایی حسی عصبی کمک کند.
هرچند هنوز این درمان به طور گسترده در کلینیک ها انجام نمی شود، اما در آینده می تواند به عنوان جایگزینی مطمئن و طبیعی برای سمعک مطرح شود.
9. درمان کم شنوایی با لیزر
درمان کم شنوایی با لیزر یکی از روش های نوین و غیرتهاجمی است که هدف آن بهبود عملکرد گوش داخلی و کاهش التهاب است. در این روش درمان کم شنوایی بدون سمعک، از لیزرهای کم توان (Low Level Laser Therapy) استفاده می شود تا جریان خون در ناحیه گوش داخلی افزایش یابد و سلول های آسیب دیده تحریک به ترمیم شوند.
لیزر درمانی می تواند در مواردی مانند کم شنوایی ناگهانی، وزوز گوش و آسیب های ناشی از صدا مفید باشد. مطالعات نشان داده اند که این روش به بهبود تغذیه سلولی و ترمیم بافتی در گوش کمک می کند.
جلسات درمان معمولاً کوتاه و بدون درد هستند و ممکن است چندین جلسه برای دستیابی به نتیجه مطلوب نیاز باشد. با وجود نتایج مثبت در برخی بیماران، لیزر درمانی هنوز به عنوان درمان قطعی شناخته نشده و باید زیر نظر پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا شنوایی شناس انجام شود.
پیشگیری از کم شنوایی
اگر می خواهید که به روش های درمان کم شنوایی بدون سمعک یا با سمعک محتاج نشوید، نیاز است که به یک سری نکات توجه داشته باشید:
- از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صدای بلند اجتناب کنید.
- از محافظ گوش در محیط های پر سر و صدا استفاده کنید.
- بیماری های زمینه ای مثل فشار خون و دیابت را کنترل کنید.
- بهداشت گوش را رعایت کرده و از دستکاری گوش خودداری کنید.
- مراجعه منظم به متخصص شنوایی یا گوش و حلق و بینی برای بررسی شنوایی را فراموش نکنید.
بیشتر بخوانید : کم شنوایی شغلی چیست و چگونه درمان می شود؟
جمع بندی
کم شنوایی می تواند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد، اما روش های غیرسمعکی متعددی برای بهبود آن وجود دارد. تشخیص علت کم شنوایی، درمان سریع دارویی، جراحی، تخلیه جرم، توانبخشی شنوایی و اصلاح سبک زندگی همگی می توانند نقش مؤثری در بهبود شنوایی بدون نیاز به سمعک داشته باشند.
مراجعه به موقع به متخصص شنوایی یا گوش و حلق و بینی و پایش مداوم شنوایی، کلید موفقیت در درمان کم شنوایی بدون سمعک هستند.
سوالات متداول
بله. در بسیاری از موارد، به ویژه در کم شنوایی های موقتی یا خفیف، روش هایی مانند درمان دارویی، شستشوی گوش، جراحی و توانبخشی شنوایی می توانند بدون نیاز به سمعک، شنوایی را بهبود دهند. البته نوع درمان بستگی به علت کم شنوایی دارد و باید توسط متخصص گوش و شنوایی سنجی تعیین شود.
درمان کم شنوایی با سلول بنیادی در مراحل تحقیقاتی قرار دارد اما نتایج اولیه بسیار امیدوارکننده است. این روش می تواند سلول های آسیب دیده گوش داخلی را بازسازی کند و در آینده جایگزینی برای سمعک یا کاشت حلزون باشد.
در موارد خفیف تا متوسط، بله. تمرینات تقویت شنوایی به مغز کمک می کنند تا بهتر صداها را تشخیص دهد و تمرکز شنیداری افزایش یابد. این روش ها به ویژه در کم شنوایی های ناشی از افزایش سن یا سر و صدای زیاد مؤثر هستند.
درمان کم شنوایی با لیزر هنوز قطعی نیست، اما تحقیقات نشان داده که می تواند جریان خون گوش داخلی را افزایش دهد و به ترمیم سلول های آسیب دیده کمک کند. این روش باید توسط متخصص و در مراکز معتبر انجام شود.
