انواع بیماری های گوش و حلق و بینی؛ علت، علائم و روش های درمان

بیماری های گوش و حلق و بینی از جمله شایع ترین بیماری هایی هستند که هر کسی در هر سن و سالی ممکن است آنها را تجربه کنند. این بیماری ها می توانند از یک گرفتگی ساده بینی تا عفونت های شدید گوش یا گلو متفاوت باشند. 

به دلیل اینکه این سه اندام ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، بروز مشکل در هر ناحیه ممکن است عملکرد دیگری را نیز مختل کند. 

شناخت به موقع علائم بیماری های گوش و حلق و بینی و مراجعه به پزشک متخصص نقش مهمی در پیشگیری از عوارض و درمان سریع تر دارد.

ارتباط گوش و حلق و بینی 

قبل از بررسی علت، علائم و روش های درمان بیماری های گوش و حلق و بینی بهتر است درباره ارتباط گوش و حلق و بینی صحبت کنیم.

گوش، حلق و بینی از نظر ساختاری و عملکردی بسیار به یکدیگر نزدیک هستند. به دلیل اینکه مجاری تنفسی و شنوایی از ناحیه گلو و سینوس ها عبور می کنند، هر گونه عفونت یا التهاب در یکی از این بخش ها می تواند به دیگری هم سرایت کند. به همین دلیل متخصصان گوش و حلق و بینی، همه این نواحی را به طور همزمان بررسی و درمان می کنند.

انواع بیماری های گوش و حلق و بینی

در ادامه به صورت جداگانه انواع بیماری های گوش و حلق و بینی را بررسی و معرفی خواهیم کرد. 

بیماری های گوش؛ از عفونت تا کاهش شنوایی

گوش یکی از ظریف ترین، حساس ترین و البته مهم ترین اعضای بدن است که نقش مهمی در شنوایی و حفظ تعادل فرد دارد. 

بروز هر گونه بیماری یا مشکل در گوش می تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. عفونت گوش میانی، خارجی یا داخلی، وزوز گوش، خارش گوش، کاهش شنوایی و … از بیماری های شایع گوش هستند که در هر سنی ممکن است رخ دهند. 

گوش درد، تب، شنیدن صدای زنگ و احساس پری در گوش از جمله علائم هشداردهنده بیماری های گوش هستند. 

تشخیص و درمان به موقع و دقیق توسط متخصص گوش و حلق و بینی، از بروز عوارضی چون آسیب دائمی به شنوایی جلوگیری می کند.

در ادامه درباره تک تک بیماری های گوش به طول مفصل صحبت کرده ایم:

عفونت گوش میانی

یکی از شایع ترین بیماری های گوش و حلق و بینی، عفونت گوش میانی «اوتیت مدیا» به خصوص در کودکان است. این بیماری اصولا پس از سرماخوردگی یا عفونت گلو ایجاد می شود. 

از جمله علائم عفونت گوش میانی می توان به درد شدید گوش، تب، احساس پری یا سنگینی در گوش، کاهش شنوایی موقت و ترشح مایع از گوش در موارد شدید اشاره کرد. 

پزشک برای درمان عفونت گوش میانی معمولا اقدام به تجویز داروهای آنتی بیوتیک و مسکن می کند و در صورت شدید بودن این بیماری نیاز به تخلیه مایع گوش با لوله تهویه است. 

عفونت گوش خارجی (گوش شناگر)

از آنجا که عفونت گوش خارجی معمولا به دلیل رطوبت زیاد و رشد باکتری در مجرای گوش رخ می دهد و بیشتر شناگران این بیماری را تجربه می کنند، به آن گوش شناگر هم گفته می شود. 

از جمله علائم گوش شناگر می توان به خارش گوش، درد و ترشح اشاره کرد. خشک نگه داشتن گوش و استفاده از قطره گوش آنتی بیوتیک به درمان این بیماری کمک شایانی می کند.

وزوز گوش یا تینیتوس

وزوز گوش حالتی است که فرد صدایی مانند سوت، سنگ یا وزوز را احساس می کند در حالی که در واقعیت هیچ منبع صدایی وجود ندارد. معمولا وز وز گوش به دلیل قرار گرفتن در معرض صداهای بلند، استفاده از داروهای خاص، آسیب به گوش داخلی یا مشکلات عصبی رخ می دهد. 

روش های درمان وزوز گوش بستگی به علت بروز این مشکل دارد. گاهی با تغییر سبک زندگی این مشکل حل می شود اما گاهی نیاز به مصرف دارو و در موارد خاص استفاده از سمعک های مخصوص کاهش وزوز گوش است. 

گوش درد

گوش درد می تواند به دلایل مختلفی اعم از عفونت، تجمع جرم، تغییر فشار هوا یا حتی مشکلات دندانی رخ دهد.

این درد ممکن است تیز، ضربان دارد یا مداوم باشد که در کودکان بیشتر دیده می شود. روش های درمان گوش درد نیز بسته به علت آن شامل آنتی بیوتیک درمانی، داروهای ضدالتهاب یا شستشوی گوش است.

خارش گوش

خارش گوش از دیگر بیماری های گوش و حلق و بینی است که به دلیل خشکی پوست، حساسیت یا وجود قارچ در مجرای گوش رخ می دهد. 

استفاده از گوش پاک کن یا مواد شوینده نامناسب می تواند این شرایط را تشدید کند. از جمله روش های درمان خارش گوش شامل مرطوب نگه داشتن و استفاده از داروهای موضعی است.

کری یا کاهش شنوایی

کری یا کاهش شنوایی به دلایل مختلفی مثل کهولت سن، جرم گوش، عفونت یا آسیب عصبی رخ می دهد. 

کری انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

• کری هدایتی: مربوط به گوش خارجی یا میانی؛
• کری حسی عصبی: مربوط به گوش داخلی یا عصب شنوایی؛

کاهش شنوایی در موارد ساده و جزئی با شستشوی گوش یا درمان عفونت امکان پذیر است اما در موارد شدید نیاز به سمعک یا کاشت حلزون گوش است. 

پارگی پرده گوش

پرده گوش در اثر آسیب، ضربه، صدای بلند یا عفونت ممکن است پاره شود. از جمله علائم پارگی پرده گوش می توان به کاهش شنوایی، درد ناگهانی و مشاهده ترشحات از گوش اشاره کرد. 

پرده گوش به دلیل خاصیتی که دارد، در اکثر مواقع خود را ترمیم می کند اما گاهی ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. 

تجمع موم در گوش

جمع شدن موم در گوش یا جرم گوش یکی از دلایل شایع کاهش شنوایی موقت است. 

متاسفانه اکثر افراد به کمک گوش پا کن سعی در خارج کردن جرم های اضافی گوش دارند که معمولا به دلیل فشاری که وارد می شود، موم به قسمت های داخلی گوش فرو می رود و وضعیت بدتر می شود. بهترین روش درمان تجمع موم در گوش، شستشوی گوش توسط پزشک است و به هیچ عنوان دستکاری خود فرد توصیه نمی شود.

ترشح از گوش

ترشح از گوش ممکن است به دلیل عفونت، پارگی پرده گوش یا بیماری کلستئاتوم باشد. پزشک بر اساس نوع و رنگ ترشح گوش می تواند علت این بیماری را تشخیص دهد و نسبت به رفع ترشح از گوش اقدام کند.

بیماری منیر گوش

منیر نوعی اختلال در گوش داخلی است که منجر به سرگیجه شدید، کاهش شنوایی موقت و وزوز گوش می شود. 

علت دقیق این بیماری مشخص نیست اما تجمع مایع در گوش داخلی نقش بسیار مهمی در بروز آن دارد. متخصصین برای درمان بیماری منیر گوش دارو تجویز می کنند و توصیه به داشتن رژیم کم نمک و همچنین کنترل استرس دارند. 

لابیرنتیت

یکی دیگر از انواع بیماری های گوش و حلق و بینی، لابیرنتیت است. این بیماری التهاب گوش داخلی است که منجر به سرگیجه ناگهانی، حالت تهوع و کاهش شنوایی می شود. 

لابیرنتیت معمولاً بر اثر عفونت ویروسی ایجاد می شود و با مصرف داروهای ضد التهاب و استراحت قابل درمان است.

اتواسکلروز

اتواسکلروز بیماری استخوانچه های گوش میانی است که منجر به افت تدریجی شنوایی می شود. این بیماری بیشتر در زنان جوان دیده می شود و درمان آن جراحی یا استفاده از سمعک است.

گوش چسبنده

گوش چسبنده یکی از بیماری های شایع در کودکان است که در اثر تجمع مایع در پشت پرده گوش رخ می دهد. از آنجا که این بیماری باعث کاهش شنوایی موقت می شود ممکن است نیاز به گذاشتن لوله تهویه در پرده گوش باشد.

پیری گوش

به کاهش شنوایی در اثر افزایش سن پیری گوش «پرس بیکوزیس» گفته می شود. پیری گوش اصولا به صورت تدریجی و در طول زمان به دلیل آسیب سلول های شنوایی رخ می دهد؛ به همین دلیل معمولا فرد خیلی دیر متوجه این بیماری می شود.

پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا متخصص شنوایی سنجی معمولا به کمک استفاده از سمعک یا کاشت حلزون این بیماری را درمان یا کنترل می کند. 

کلستئاتوم

کلستئاتوم توده ای غیرطبیعی از پوست است که در گوش میانی رشد می کند و می تواند باعث تخریب استخوان های شنوایی شود. از جمله علائم کلستئاتوم ترشح بدبو از گوش و کاهش شنوایی است که درمان آن معمولاً جراحی است.

ماستوئیدیت

ماستوئیدیت التهاب استخوان پشت گوش است که معمولا پس از عفونت گوش میانی و عدم درمان این بیماری گوش ایجاد می شود. از جمله علائم ماستوئیدیت درد شدید، تورم پشت گوش و تب است. 

متخصص گوش و حلق و بینی بر اساس شدت این بیماری ممکن است آنتی بیوتیک های قوی را تجویز کند و در موارد مزمن نیاز به جراحی می باشد. 

اختلال پرشنوایی

اختلال پرشنوایی حساسیت بیش از حد گوش به صداهای اطراف است، به حدی که فرد حتی صداهای معمولی روزمره را هم بسیار بلند و آزاردهنده حس می کنند. 

علت این بیماری معمولا آسیب عصبی یا بیماری منیر گوش است که درمان آن دارو و توانبخشی شنوایی صورت است.

سکته گوش

سکته گوش به کاهش ناگهانی و شدید شنوایی در یک یا هر دو گوش گفته می شود. علت دقیق این بیماری مشخص نیست اما قطعا مشکلات عروقی و ویروسی می توانند در بروز آن نقش داشته باشند. درمان فوری با داروهای استروئیدی احتمال بهبود را تا حد زیادی بالا می برد. 

سرطان گوش

یکی از نادرترین بیماری های گوش و حلق و بینی، سرطان گوش است که در صورت بروز می تواند بسیار خطرناک باشد. 

علائم این سرطان شامل ترشح خونی، درد مداوم و زخم در گوش است. در صورت تشخیص زودهنگام و درمان صحیح تا حد زیادی می توان این بیماری را کنترل یا درمان کرد. 

اختلال عملکرد شیپور استاش

شیپور استاش، لوله ای است که وظیفه تنظیم فشار بین گوش میانی و حلق را بر عهده دارد. هر گونه اختلال در عملکرد این لوله می تواند منجر به احساس گرفتگی یا پر بودن گوش شود. درمان اختلال عملکرد شیپور استاش بر اساس صلاحدید پزشک شامل تمرینات فشاری، دارو یا جراحی است.

آترزی گوش

آترزی (بسته بودن کانال گوش) مادرزادی یا اکتسابی است. در این حالت افت شنوایی رخ می دهد و اصولا نیاز به جراحی بازسازی وجود دارد.

بیماری های حلق و گلو؛ گلودرد، التهاب و مشکلات بلع

بیماری های حلق و گلو از جمله اصلی ترین دلایل گلودرد و ناراحتی هنگام بلع هستند. عفونت های ویروسی و باکتریایی، التهاب لوزه ها و رفلاکس معده از مهم ترین دلایل بروز این بیماری ها هستند. 

اصولا این دسته از بیماری های گوش و حلق و بینی با مراقبت و مصرف دارو قابل درمان هستند. اما در صورت تکرار یا شدت زیاد، نیاز به معاینه و درمان تخصصی توسط متخصص گوش و حلق و بینی است. 

گلودرد و التهاب حلق

یکی از شایع ترین بیماری های گوش و حلق و بینی، التهاب حلق (فارنژیت) است که اصولا در اثر عفونت های ویروسی یا باکتریایی ایجاد می شود. 

از جمله علائم التهاب حلق می توان به درد هنگام بلع، تب، خشکی صدا و قرمزی گلو اشاره کرد. برای درمان فارنژیت اصولا استراحت کردن، مصرف مایعات گرم و داروهای ضدالتهاب کفایت می کند اما در صورتی که این عفونت باکتریایی باشد، با تجویز پزشک می توانید از آنتی بیوتیک استفاده کنید. 

التهاب لوزه ها (تونسیلیت)

لوزه ها بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند که در ورودی گلو قرار دارند. التهاب لوزه می تواند باعث درد شدید، تب و مشکل در بلع شود.

در صورتی که عفونت، ویروسی باشد درمان های دارویی و مراقبتی کفایت می کنند اما اگر این عفونت ها مکرر باشند یا لوزه ها بزرگ شوند، ممکن است نیاز به جراحی لوزه باشد. 

رفلاکس معده به گلو

بازگشت یا رفلاکس اسید معده به حلق یکی از دلایل گلو درد و سرفه های شبانه است. از جمله علائم این بیماری حلق می توان به احساس سوزش در گلو، طعم تلخ در دهان، سرفه های خشک شبانه و گرفتگی صدا اشاره کرد. 

درمان بیماری رفلاکس معده به گلو با اصلاح رژیم غذایی، اجتناب از مصرف غذاهای چرب و تند، بالا بر بردن سر هنگام خواب و در صورت تجویز پزشک استفاده از داروهای مهارکننده اسید معده امکان پذیر است. 

خروپف

در صورتی که جریان هوا، هنگام عبور از مجاری هوایی گلو، با مانع روبرو شوند باعث خروپف می شود. دلایل مختلفی اعم از چاقی، آلرژی، بزرگ بودن لوزه ها و انحراف بینی منجر به خروپف شبانه می شوند. 

با اینکه خروپف به تنهایی خطر آفرین نیست، اما می تواند نشانه وجود اختلالات تنفسی در خواب باشد. کاهش وزن، تغییر سبک زندگی، درمان مشکلات بینی یا لوزه و خوابیدن به پهلو معمولا به کاهش خروپف کمک می کند. البته در موارد شدید، پزشک ممکن است استفاده از دستگاه مخصوص باز نگه داشتن راه تنفسی را توصیه کند.

آپنه خواب

آپنه خواب یکی از اختلالات تنفسی جدی است که در صورت ابتلا به آن تنفس فرد چندین بار در هنگام خواب به طور موقت قطع می شود.

آپنه خواب می تواند باعث بیداری مکرر، خستگی روزانه و حتی افزایش خطر بیماری های قلبی شود. 

شایع ترین نوع این اختلال تنفسی، آپنه انسدادی خواب، به دلیل انسداد مجاری هوایی در ناحیه گلو است. از جمله علائم آپنه خواب می توان به خروپف شدید، وقفه های تنفسی در خواب، بیدار شدن با دهان خشک و خواب آلودگی روزانه است. 

از جمله روش های درمان آپنه خواب می توان به کاهش وزن، ترک مصرف دخانیات، استفاده از دستگاه CPAP یا در موارد خاص، جراحی برای باز کردن مسیر تنفسی است.

بیماری های بینی و سینوس؛ از گرفتگی تا عفونت مزمن

از آنجا که سینوس ها و بینی نقش بسیار مهمی در تنفس و فیلتر کردن هوای ورودی دارند، بروز هر گونه التهاب یا حتی عفونت جزئی، می تواند باعث گرفتگی، سردرد و کاهش بویایی شود. 

از جمله شایع ترین بیماری های بینی و سینوس می توان به آلرژی، سینوزیت و پولیپ بینی اشاره کرد که در صورت عدم درمان ممکن مشکل ساز شوند. تشخیص به موقع و درمان تخصصی کمک می کند تنفس راحت و سلامت سینوس ها حفظ شود.

سینوزیت

یکی دیگر از شایع ترین بیماری های گوش و حلق و بینی، سینوس است که در اثر التهاب سینوس ها اتفاق می افتد. 

از جمله علائم سینوزیت عبارتند از گرفتگی بینی، درد در ناحیه صورت یا پیشانی، ترشحات زرد یا سبز رنگ بینی و کاهش حس بویایی.

برای درمان سینوزیت استفاده از بخور، شستشو با سرم نمکی، مصرف داروهای ضدالتهاب و در موارد خاص جراحی اندوسکوپیک سینوس پیشنهاد می شود.

آلرژی و حساسیت بینی

آلرژی فصلی یا دائمی منجر به التهاب مخاط بینی و تجربه علائمی مثل عطسه، آبریزش بینی و خارش چشم می شود.

از جمله روش های درمان آلرژی و حساسیت بینی می توان به دوری از مواد آلرژی زا، استفاده از اسپری های ضد آلرژی و در موارد شدید، انجام تست و درمان ایمن درمانی (ایمونوتراپی) اشاره کرد.

پولیپ بینی

پولیپ بینی توده های نرم و غیر سرطانی هستند که بر  اثر التهاب مزمن سینوس ها به وجود می آیند.

از جمله علائم پولیپ بینی می توان به گرفتگی مزمن بینی، کاهش بویایی، خرناس شبانه و احساس فشار در صورت اشاره کرد. 

برای درمان پولیپ بینی از اسپری های کورتونی استفاده می شود اما در موارد شدید نیاز به انجام جراحی آندوسکوپیک بینی است.

خونریزی از بینی

خونریزی بینی یکی دیگر از بیماری های شایع گوش و حلق و بینی است که اصولا از قسمت جلویی بینی به دلیل ضربه، التهاب یا خشکی هوا رخ می دهد.

خونریزی بینی در اکثر مواقع خفیف است و با فشردن سوراخ های بینی و خم کردن سر به عقب قطع می شود. اما در صورتی که خونریزی بینی شدید یا مکرر باشد می تواند نشان از بیماری هایی مثل فشار خون بالا یا مشکلات انعقادی خون باشد که نیاز به بررسی سریع توسط پزشک متخصص دارد. 

از دست دادن بویایی

افت یا از دست دادن حس بویایی می تواند به دلایل مختلف اعم از عفونت ویروسی، آلرژی، سینوزیت مزمن یا حتی ضربه به سر رخ دهد.

درمان این مشکل بستگی به علت آن دارد، اما معمولاً شامل داروهای ضد التهاب، اسپری بینی و تمرینات بازیابی بویایی است. 

دلایل بروز بیماری های گوش و حلق و بینی چیست؟

دلایل بروز بیماری های گوش و حلق و بینی متنوع هستند که از جمله مهم ترین علل بروز این بیماری ها عبارتند از:

• عفونت های ویروسی یا باکتریایی؛
• آلرژی ها و حساسیت های محیطی؛
• قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا؛
• استعمال دخانیات؛
• سیستم ایمنی ضعیف؛
• مشکلات مادرزادی یا ساختاری؛

روش های تشخیص بیماری های گوش و حلق و بینی

متخصص گوش و حلق و بینی با استفاده از ابزارهای خاص و آزمایش های تشخیصی می تواند منشا دقیق انواع بیماری گوش و حلق و بینی را مشخص کند. از جمله روش های تشخیصی این بیماری ها عبارتند از:

• معاینه با اتوسکوپ یا آندوسکوپ؛
• تست شنوایی (ادیومتری)؛
• سی تی اسکن سینوس ها؛
• نمونه برداری از ترشحات یا لوزه؛
• بررسی حلق و حنجره با لارنگوسکوپ؛

روش های درمان بیماری های گوش و حلق و بینی

درمان بستگی به نوع و شدت بیماری دارد، اما معمولا شامل روش های زیر است:

• داروهای ضد التهاب و آنتی بیوتیک؛
• شستشوی بینی؛
• شستشوی گوش؛
• جراحی در موارد شدید مانند پولیپ، لوزه یا انحراف بینی؛
• اصلاح سبک زندگی و پرهیز از عوامل آلرژی زا؛
• توانبخشی شنوایی با سمعک یا کاشت حلزون؛

روش های پیشگیری از بیماری های گوش و حلق و بینی

همیشه گفته می شود که پیشگیری بهتر از درمان است. اگر شما هم می خواهید از بیماری های گوش و حلق و ساده در امان بمانید یا حداقل احتمال بروز این بیماری ها را کاهش دهید لازم است نکات ساده زیر را رعایت کنید:

• از مصرف دخانیات خودداری کنید.
• در معرض دود سیگار و آلودگی هوا قرار نگیرید.
• سعی کنید بینی خود را با سرم نمکی بشویید.
• از مصرف غذاهای بسیار گرم یا بسیار سرد اجتناب کنید.
• تا می توانید آب بنوشید و از مصرف میوه های حاوی ویتامین C غافل نشوید. 
• به منظور جلوگیری از انتقال ویروس به گوش، حلق و بینی دست های خود را روزانه چندین بار بشویید.
• مراجعه منظم به متخصص گوش و حلق و بینی برای بررسی وضعیت سلامت را دست کم نگیرید.

چه زمانی باید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائمی مثل درد یا ترشح مداوم از گوش، گرفتگی یا خونریزی مکرر بینی، صدای زنگ در گوش، گلودردی که بیش از ۱۰ روز طول بکشد، احساس توده یا زخم غیرطبیعی در گلو و مشکلات شنوایی یا تعادل حتما به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

جمع بندی

بیماری های گوش و حلق و بینی طیف وسیعی از بیماری های جزئی تا پیچیده را شامل می شوند. تشخیص به موقع و درمان دقیق این بیماری ها از عوارض خطرناکی مثل کاهش شنوایی، اختلال تنفس یا التهاب مزمن جلوگیری می کند. 

مراجعه منظم به متخصص گوش و حلق و بینی، رعایت بهداشت فردی و مراقبت از بدن در برابر آلودگی ها از مهم ترین راه های حفظ سلامت سه اندام حیاتی گوش، حلق و بینی است.

در صورتی که با علائمی مثل کاهش شنوایی، گرفتگی بینی، خونریزی مداوم از بینی، وزوز گوش و گلودرد مکرر روبررو هستید، حتما به یک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید تا درمان سریع و موثر شروع شود. 

سوالات متداول