در این مقاله می خواهیم بدون اصطلاحات پیچیده پزشکی و با زبانی کاملاً ساده، به شما بگوییم در مقایسه کاشت حلزون یا سمعک کدام یک بهتر است و هر مورد در چه شرایطی تجویز می شود.
تفاوت اصلی بین این دو، این است که یکی صدا را بلند می کند و دیگری آن را از نو می سازد
اولین و مهم ترین قدم برای اینکه بدانید کدام روش برای شما مناسب است، درک نحوه کارکرد آن هاست. خیلی ها فکر می کنند کاشت حلزون هم نوعی سمعک قوی است که داخل گوش کار گذاشته می شود، اما این تصور کاملاً اشتباه است. این دو دستگاه از نظر تکنولوژی و هدف عملکردی، فرسنگ ها با هم فاصله دارند.
وقتی شما از سمعک استفاده می کنید …
در واقع دارید از گوش طبیعی خودتان کار می کشید. سمعک دقیقاً مثل یک بلندگوی هوشمند عمل می کند. صداهای محیط را می گیرد، آن ها را پردازش و تمیز می کند و با ولوم بسیار بالاتر به داخل گوش شما می فرستد. در نتیجه، این دستگاه وابسته به “بقایای شنوایی” شماست. یعنی باید سلول های مویی زنده ای در گوش داخلی وجود داشته باشند تا بتوانند این صدای بلند شده را دریافت کرده و به عصب برسانند.
در مقابل، کاشت حلزون زمانی وارد میدان می شود که ….
که دیگر سلولی باقی نمانده یا سلول های موجود آنقدر آسیب دیده اند که حتی با بلندترین فریادها هم نمی توانند پیامی به مغز مخابره کنند. کاشت حلزون، قسمت های آسیب دیده گوش را “دور می زند” و مستقیماً خودش نقش گوش را بازی می کند.
در تصمیم گیری بین کاشت حلزون یا سمعک، باید بدانید که …
سمعک صدا را “آکوستیک” (صوتی) نگه می دارد، اما کاشت حلزون صدا را به پالس های “الکتریکی” تبدیل می کند تا مستقیماً عصب شنوایی را تحریک کند. بنابراین سمعک برای کم شنوایی های ملایم تا شدید است، اما کاشت حلزون آخرین امید برای کم شنوایی های عمیق و شدید محسوب می شود.
سمعک چطور به بهبود شنوایی کمک می کند؟
سمعک های امروزی دیگر آن دستگاه های بزرگ و ساده قدیمی نیستند. آن ها برای اکثر افراد کم شنوا، اولین و بهترین گزینه کمک شنوایی محسوب می شوند. اگر شما می توانید صداها را بشنوید اما در درک کلمات مشکل دارید، یا اگر صدای تلویزیون را زیاد می کنید و در محیط های شلوغ کلافه می شوید، احتمالا سمعک برنده سوال کاشت حلزون یا سمعک برای شماست.
مزیت بزرگ سمعک این است که غیرتهاجمی است…
یعنی نه تیغ جراحی در کار است، نه بیهوشی و نه دوره نقاهت. شما به کلینیک شنوایی سنجی می روید، شنوایی تان سنجیده می شود و همان روز یا چند روز بعد، با شنوایی بهتر به خانه برمی گردید. سمعک ها از سلول های مویی باقی مانده در حلزون گوش استفاده می کنند تا صداها را به مغز برسانند.
کیفیت صدایی که از سمعک می شنوید، بسیار طبیعی است؛ چون همان مسیر طبیعی گوش را طی می کند، فقط تقویت شده است. اما سمعک یک محدودیت بزرگ دارد: “سقف تقویت”. اگر گوش شما آنقدر ضعیف باشد که صداها را کلاً تشخیص ندهد، بهترین و گران ترین سمعک دنیا هم فقط صدای “نامفهوم و خش دار” را به گوش شما می رساند، نه گفتار شفاف را.
اگر سمعک به بهبود شنوایی تان کمک نکرده، کاشت حلزون برای شماست!
حالا بیایید سناریوی بدتر را تصور کنیم. زمانی که آسیب به حلزون گوش (گوش داخلی) آنقدر گسترده است که تقریباً هیچ سلول مویی سالمی برای انتقال پیام وجود ندارد. در این حالت، تقویت صدا با سمعک مثل این است که با بلندگوی قوی برای کسی که تلفنش قطع شده فریاد بزنید؛ صدا بلند است، اما پیامی منتقل نمی شود. اینجاست که در انتخاب کاشت حلزون یا سمعک، کفه ترازو به نفع کاشت حلزون سنگینی می کند.
کاشت حلزون (Cochlear Implant) یک پروتز عصبی است….
این دستگاه شامل دو بخش است:
- یک بخش که با جراحی زیر پوست و داخل استخوان حلزونی گوش قرار می گیرد
- و یک بخش پردازشگر که مثل سمعک پشت گوش قرار می گیرد.
این دستگاه، صدا را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می کند و این سیگنال ها مستقیماً روی عصب شنوایی تخلیه می شوند. در واقع کاشت حلزون، “شنوایی مصنوعی” ایجاد می کند.
جدول مقایسه سریع برای تصمیم گیری راحت تر بین کاشت حلزون یا سمک
| ویژگی | سمعک | کاشت حلزون |
|---|---|---|
| مکانیزم عمل | تقویت و پردازش صدا (آکوستیک) | تحریک مستقیم عصب با الکتریسیته |
| نوع کم شنوایی مناسب | ملایم، متوسط تا شدید | شدید تا عمیق (ناشنوایی) |
| نیاز به جراحی | خیر، کاملاً غیرتهاجمی است. | بله، نیاز به جراحی تحت بیهوشی دارد. |
| وابستگی به گوش طبیعی | به سلامت سلول های مویی وابسته است. | مستقل عمل کرده و آسیب را دور می زند. |
| هزینه | نسبتاً کمتر (بسته به مدل). | بسیار گران (اغلب با حمایت بیمه/دولت). |
| برگشت پذیری | بله، می توان آن را برداشت. | خیر، معمولاً شنوایی طبیعی باقی مانده از بین می رود. |
تفاوت کیفیت صدا در این دو دستگاه بسیار به چه صورت است؟
یکی از سوالات بزرگی که بیماران دارند این است که: “شنیدن صداها با این دو دستگاه چه فرقی می کند؟” این شاید مهم ترین بخش در درک تفاوت کاشت حلزون یا سمعک باشد:
کیفیت صدا در سمعک
از آنجایی که سمعک صدا را به صورت امواج صوتی تقویت می کند، صدایی که می شنوید بسیار نزدیک به صدای طبیعی است که قبلاً می شناختید. صدای اعضای خانواده، موسیقی و محیط، غنی و با جزئیات است (البته اگر مدل سمعک خوب تنظیم شده باشد). مغز برای پردازش این صداها نیاز به یادگیری جدیدی ندارد، فقط باید به بلندی آن ها عادت کند.
کیفیت صدا در کاشت حلزون
اینجا داستان فرق می کند. از آنجایی که کاشت حلزون از الکترودها برای تحریک عصب استفاده می کند، صداها در ابتدا اصلاً شبیه به صدای طبیعی نیستند. بسیاری از بیماران بزرگسال، صداهای اولیه را “روباتیک”، “مکانیکی” یا شبیه “صدای کارتونی” توصیف می کنند. در انتخاب کاشت حلزون یا سمعک باید بدانید که کاشت حلزون نیاز به زمان دارد.
مغز باید یاد بگیرد که این سیگنال های جدید الکتریکی را دوباره به عنوان کلمات و صداهای آشنا ترجمه کند. با گذشت زمان و تمرین (توانبخشی)، این صداها طبیعی تر شده و درک گفتار به طرز شگفت انگیزی بالا می رود.
برای هر روش چه کسانی بهترین کاندیدا هستند؟
نمی توانید همین طوری وارد مطب شوید و بگویید “من کاشت حلزون می خواهم!”. برای کاشت حلزون پروتکل های سفت و سختی وجود دارد. معمولاً پزشکان ابتدا برای همه (حتی ناشنوایان عمیق) سمعک تجویز می کنند. چرا؟
اول به خاطر قانون تلاش با سمعک
قبل از جراحی، باید ثابت شود که سمعک های پیشرفته و پرقدرت نمی توانند نیاز شنوایی فرد را برطرف کنند. اگر شما با قوی ترین سمعک ها هنوز نمی توانید بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد کلمات را در تست های شنوایی تشخیص دهید، آنگاه گزینه جراحی روی میز می آید.
دوم بر اساس سن بیمار
در مورد کودکان متولد شده با ناشنوایی، زمان طلاست. اگر انتخاب بین کاشت حلزون یا سمعک بیش از حد طول بکشد، مراکز گفتاری مغز کودک رشد نمی کنند. بهترین زمان برای کاشت در کودکان زیر ۳ سال است. اما برای بزرگسالانی که زبان باز کرده اند و بعداً شنوایی شان را از دست داده اند، محدودیت سنی خاصی وجود ندارد، به شرطی که سلامت جسمی برای جراحی را داشته باشند.
بنابراین، اگر کم شنوایی شما با سمعک راه می افتد، هیچ پزشکی سلامت گوش شما را با جراحی به خطر نمی اندازد. کاشت حلزون، برگ آخر درمان است.
مسیر توانبخشی و زندگی پس از دریافت هر دستگاه به چه صورت است؟
تفاوت عمده دیگر بین این دو روش خودش را در زندگی بعد از درمان نشان می دهد:
زندگی بعد از دریافت سمعک
- شما یک دوره کوتاه عادت پذیری دارید.
- تنظیمات کامپیوتری انجام می شود
- طی چند هفته، مغزتان به صداهای جدید عادت می کند.
- و نهاستا شما به زندگی عادی برمی گردید و فقط باید باتری عوض کنید.
زندگی بعد از کاشت حلزون
- حدود یک ماه بعد از جراحی، دستگاه روشن می شود.
- وقتی دستگاه روشن می شود، کار اصلی شروع می شود.
- شما باید جلسات فشرده “تربیت شنوایی” و “گفتار درمانی” را بگذرانید. برای کودکان، این پروسه سال ها طول می کشد تا بتوانند همپای همسالان خود صحبت کنند. برای بزرگسالان هم ماه ها تمرین شنیداری لازم است تا آن صداهای رباتیک تبدیل به کلمات معنی دار شوند. اگر حوصله یا وقت کافی برای توانبخشی ندارید، در دو راهی کاشت حلزون یا سمعک، مسیر کاشت برایتان بسیار دشوار خواهد بود.
آیا می شود از هر دو وسیله با هم استفاده کرد؟
یک پدیده جالب در سال های اخیر، استفاده ترکیبی از این دو روش درمانی است. برخی افراد در یک گوش (که شنوایی کمی بهتری دارد) از سمعک استفاده می کنند و در گوش دیگر (که کاملاً ناشنواست) کاشت حلزون انجام می دهند. به این حالت “شنوایی بای مدال” (Bimodal) می گویند.
این کار باعث می شود فرد هم از کیفیت و غنای صدای طبیعی سمعک (برای موسیقی و تونالیته) بهره ببرد و هم از وضوح و قدرت درک گفتارِ کاشت حلزون استفاده کند. این یکی از بهترین استراتژی ها برای کسانی است که بین دو راهی کاشت حلزون یا سمعک گیر کرده اند و شرایط هر دو را دارند.
کدام روش دوام و هزینه بیشتری دارد؟
بحث هزینه و نگهداری هم فاکتور مهمی است. سمعک ها دستگاه های ظریفی هستند که عمر مفیدشان بین ۵ تا ۷ سال است و بعد از آن معمولاً نیاز به تعویض دارند. هزینه آن ها متغییر است اما معمولاً بسیار کمتر از هزینه آزاد جراحی کاشت حلزون است. البته نگهداری سمعک (تمیز کردن، باتری، تعمیرات) همیشگی است.
در مقابل …
بخش داخلی کاشت حلزون برای مادام العمر طراحی و اجرا می شود؛ به ندرت نیاز به تعویض دارد (مگر اینکه خراب شود). اما بخش بیرونی (پردازشگر) که پشت گوش است، هر چند سال یکبار ممکن است نیاز به آپدیت یا تعویض داشته باشد. بنابراین در انتخاب کاشت حلزون یا سمعک، حتماً باید پوشش بیمه ای و بودجه بلندمدت برای قطعات مصرفی را در نظر بگیرید.
در نهایت…
پاسخ به اینکه کدام بهتر است، به “جواب تست شنوایی سنجی” و “شیوه زندگی” شما بستگی دارد. هیچ کدام ذاتاً بهتر نیستند؛ یکی راه حلی عالی برای تقویت شنوایی ضعیف است و دیگری روشی موثر برای بازگرداندن شنوایی از دسترفته. بهترین مشاور در این مسیر، ادیولوژیست و جراح گوش شماست که بر اساس باقیمانده شنوایی تان، مسیر درست را ترسیم می کنند.
سوالات متداول و کوتاه در خصوص انتخاب حلزون یا سمعک
خیر، کیفیت صدا با شنوایی طبیعی متفاوت است و نیاز به یادگیری دارد، اما وضوح گفتار را بسیار بالا می برد.
مانند هر جراحی دیگری ریسک های استانداردی دارد، اما عملی روتین با درصد موفقیت بسیار بالا محسوب می شود.
در گوشی که جراحی شده خیر (چون شنوایی باقی مانده از بین می رود)، اما در گوش مقابل بله و بسیار هم توصیه می شود.
اگر کم شنوایی با سمعک قابل جبران باشد، به دلیل غیرتهاجمی بودن، سمعک همیشه اولویت اول برای سالمندان است.
